بازار جهانی کامیون‌های سنگین این روزها در میانه رقابتی جدید قرار گرفته؛ رقابتی که دیگر تنها با اسب‌بخار و گشتاور سنجیده نمی‌شود، بلکه ادامه حیات آن وابسته به توان سازندگان در کاهش آلایندگی و دستیابی به حمل‌ونقل پایدار است.
در چنین شرایطی، فوسو (جوینت ونچر بنز و میتسوبیشی) به‌عنوان یکی از مهم‌ترین برندهای آسیایی گروه دایملر تراکس، گام بلندی برداشته و به تازگی در نمایشگاه حمل و نقل ژاپن، دو کامیون مفهومی هیدروژنی را به نمایش گذاشته که توجه بازار را جلب کرده‌اند. این دو مدل با نام‌های H2IC و H2FC صرفا طرح آینده‌نگر نیستند، بلکه مسیر توسعه محصولات تجاری پاک را برای دهه آینده ترسیم می‌کنند.
فوسو با این معرفی نشان داده که قصد دارد در کنار اروپا و آمریکا، آسیا نیز نقش پررنگی در توسعه حمل‌ونقل هیدروژنی داشته باشد و نبرد فناوری‌های سبز تنها به چند کشور محدود نخواهد شد.
ورود فوسو به دنیای هیدروژن
فوسو سال‌هاست در حوزه خودروهای پاک فعالیت می‌کند، اما معرفی این دو کامیون نشان می‌دهد که شرکت وارد مرحله‌ای تازه از بلوغ فناوری شده است. پس از تولید کامیون تمام‌برقی eCanter و عرضه نسخه‌های جدید آن در بازار جهانی، حالا فوسو قصد دارد یک پله بالاتر حرکت کند و فناوری هیدروژن را به وسیله‌های نقلیه سنگین بیاورد؛ جایی که نقش خودروهای برقی باتری‌محور محدودتر می‌شود و نیاز به برد بیشتر و کاهش زمان توقف، بسیار مهم‌تر است.
شرکت در بیانیه رسمی خود اعلام کرده که هیدروژن می‌تواند پاسخ عملی برای حمل‌ونقل بین‌شهری و سنگین باشد، به‌خصوص در مسیرهایی که زیرساخت شارژ الکتریکی کامل نیست و بارهای سنگین، مصرف انرژی را افزایش می‌دهد. این نگاه نشان می‌دهد فوسو به دنبال جایگزینی موتورهای دیزلی در بخش‌هایی است که عملا برقی‌سازی مستقیم نمی‌تواند نیاز عملی را تامین کند.
فلسفه طراحی مفهومی H2IC
مدل H2IC یا Hydrogen Internal Combustion به‌عنوان نخستین مفهومی جدید فوسو، بر پایه یک موتور درون‌سوز هیدروژنی ساخته شده است. شرکت تلاش کرده تنها سوخت را تغییر ندهد، بلکه ساختار کلی موتور و سیستم‌های جانبی را نیز بازطراحی کند تا بتواند بیشترین بازده را از سوخت هیدروژنی استخراج کند.
این مدل، پاسخی مستقیم به انتقاداتی است که برخی فعالان صنعت نسبت به نبود زیرساخت کافی برای سلول سوختی مطرح می‌کنند. در موتور درون‌سوز هیدروژنی، ساختار کلی مشابه موتورهای استاندارد باقی می‌ماند، اما احتراق به‌جای گازوئیل، با گاز هیدروژن انجام می‌شود و ترکیبات آلاینده تقریبا به صفر می‌رسد.
فوسو در H2IC تلاش کرده نشان دهد که گذار به انرژی پاک می‌تواند بدون باطل شدن کامل زیرساخت تعمیرگاهی، تولیدی و فنی انجام شود. از دید مهندسی، این یک تصمیم کاملا کاربردی است، زیرا موتور درون‌سوز هیدروژنی می‌تواند همان چابکی و توان موتورهای دیزلی را در کنار آلایندگی بسیار کمتر ارائه دهد.
مشخصه‌های فنی و مهندسی H2IC
هرچند فوسو اطلاعات کامل فنی را در مرحله نخست منتشر نکرده، اما گفته شده که موتور این مدل با تزریق مستقیم کار می‌کند و سیستم مدیریت احتراق آن برای جلوگیری از اشتعال زودرس تنظیم ویژه‌ای دارد. مهندسان فوسو اعلام کرده‌اند که در این نوع موتور، بهره‌گیری از نسبت تراکم متفاوت و زمان‌بندی جدید می‌تواند گشتاور را به سطح قابل‌قبولی برساند.
هدف نهایی، ارائه عملکردی نزدیک به یک گران‌وزن دیزلی استاندارد است، بدون این‌که راننده احساس کند عملکرد خودرو افت کرده است. در کنار این ساختار، مخزن‌های هیدروژن پرفشار در بخش عقبی شاسی قرار گرفته‌اند و با سیستم کنترل ایمنی چندلایه همراه شده‌اند تا خطرات احتمالی کاهش یابد.
همچنین فوسو اعلام کرده که برای حفظ ایمنی، لوله‌ها و اتصالات از آلیاژهای مقاوم انتخاب شده‌اند و سیستم تشخیص نشتی به‌صورت لحظه‌ای کار می‌کند.
مسیر توسعه H2IC در بازارهای آسیا
فوسو به‌صورت رسمی گفته که موتورهای هیدروژنی درون‌سوز می‌توانند به‌عنوان یک راه‌حل انتقالی مناسب برای کشورهای درحال‌توسعه عمل کنند. بسیاری از بازارهای آسیای جنوب شرقی هنوز به شدت به ناوگان دیزلی وابسته‌اند و گذار مستقیم به خودروهای تمام‌برقی برای آن‌ها هزینه‌بر است. از نگاه فوسو، H2IC می‌تواند میان‌بر گذار سبز باشد.
یک کامیون با ظاهر و عملکرد آشنا که بدون نیاز به تغییرات شدید در عادات کاری رانندگان و تعمیرکاران، سوخت پاک مصرف می‌کند. شرکت حتی اعلام کرده که در صورت توسعه زیرساخت هیدروژن، می‌توان این مدل را به‌تدریج وارد فاز تولید محدود کرد.
معرفی H2FC؛ گام بلندتر فوسو در فناوری سلول سوختی
در کنار H2IC، مدل H2FC قرار دارد که از سلول سوختی استفاده می‌کند و از نظر فناوری یک گام جلوتر محسوب می‌شود. این مدل آینده‌ای را نشان می‌دهد که در آن موتورهای احتراقی کاملا حذف شده و نیرو مستقیما از برق تولید شده توسط واکنش شیمیایی هیدروژن در سلول سوختی به موتورهای الکتریکی منتقل می‌شود.
فوسو در طراحی این مدل از فناوری‌های مشترک با گروه دایملر بهره گرفته و نتیجه، یک پلتفرم پیشرفته است که می‌تواند برد طولانی در کنار توان بالا ارائه دهد. این مدل، نگاه بلندمدت فوسو را نشان می‌دهد؛ جایی که کامیون‌های سنگین بدون دود و صدا مسیرهای بین‌شهری را طی می‌کنند و تنها خروجی آن‌ها بخار آب است.
نگاهی به ساختار فنی H2FC
در مدل H2FC واحد تولید برق مبتنی بر هیدروژن نقش قلب سیستم را دارد. این واحد انرژی شیمیایی هیدروژن را به برق تبدیل می‌کند و از برق تولیدی نیز برای تغذیه موتورهای الکتریکی و همچنین شارژ باتری کمکی استفاده می‌شود.
وجود این باتری باعث می‌شود توان خروجی پایدارتر باشد و خودرو هنگام شتاب‌گیری عملکرد بهتری ارائه دهد. فوسو اعلام کرده که طراحی این مدل با توجه به نیاز حمل‌ونقل بین‌المللی انجام شده و هدف آن است که در مسیرهای طولانی بتواند عملکردی هم‌سطح کامیون‌های دیزلی داشته باشد.
علاوه بر این، مخزن‌های هیدروژن با حجم بالا و فشار بالا طراحی شده‌اند تا برد خودرو تا حد امکان افزایش یابد. استفاده از شاسی سبک‌تر و بهینه‌سازی مصرف انرژی نیز از دیگر ویژگی‌هایی است که فوسو بر آن تاکید می‌کند.
تفاوت H2IC و H2FC
فوسو با معرفی این دو مدل سعی نکرده یک فناوری را جایگزین دیگری کند، بلکه می‌خواهد به بازار نشان دهد که حمل‌ونقل پاک، مجموعه‌ای از راه‌حل‌هاست. برای بازارهایی که زیرساخت هیدروژن کامل نیست و هزینه تغییر ناوگان بسیار بالاست، موتورهای درون‌سوز هیدروژنی گزینه‌ای منطقی و کم‌هزینه‌تر خواهند بود. اما برای کشورهایی که مسیر توسعه کامل زیرساخت را دنبال می‌کنند، سلول سوختی به‌عنوان راه‌حل آینده مطرح می‌شود.
این دو رویکرد در کنار هم به معنای انعطاف‌پذیری بالای فوسو در برابر نیازهای مختلف بازار است. شرکت با این کار درواقع اعلام می‌کند که قصد ندارد مشتریان را مجبور به یک انتخاب خاص کند، بلکه می‌خواهد مسیرهای مختلفی برای گذار به انرژی پاک فراهم کند. این نگاه، فوسو را نسبت به بسیاری از رقبا متمایز می‌کند و نشان می‌دهد که شرکت به‌جای ارائه راه‌حل تک‌بعدی، با دید جامع به آینده حمل‌ونقل سنگین نگاه می‌کند.
نقش دایملر در توسعه کامیون‌های هیدروژنی فوسو
نمی‌توان از این دو محصول صحبت کرد و نقشی که گروه دایملر تراکس ایفا کرده را نادیده گرفت. فوسو سال‌هاست زیرمجموعه این گروه است و بسیاری از فناوری‌های جدید به‌صورت مشترک توسعه می‌یابند.
پروژه کامیون هیدروژنی GenH2 دایملر در اروپا از مهم‌ترین نمونه‌هایی است که زمینه‌ساز توسعه H2FC شده و همکاری فنی میان دو شرکت باعث شده فناوری سلول سوختی از سطح آزمایشگاهی فراتر رفته و به مدل‌های سنگین راه پیدا کند. این همکاری از نظر اقتصادی نیز اهمیت دارد، زیرا توسعه چنین فناوری‌هایی بسیار هزینه‌بر است و اشتراک‌گذاری دانش، سرعت تجاری‌سازی را افزایش می‌دهد.
آینده کامیون‌های هیدروژنی در بازار جهانی
با وجود پیشرفت‌های چشمگیر، هنوز چالش‌های بزرگی برای کامیون‌های هیدروژنی وجود دارد. زیرساخت عرضه هیدروژن در بسیاری از کشورها محدود است و هزینه تولید این سوخت همچنان بالاست. اما در کنار این چالش‌ها، مزایای بزرگی وجود دارد که باعث شده بسیاری از شرکت‌ها به سمت این فناوری حرکت کنند.
برد بالا، زمان سوخت‌گیری بسیار کوتاه، قابلیت حمل بار سنگین و عملکرد پایدار در مسیرهای طولانی از عواملی هستند که برندهایی مانند فوسو، هیوندای، تویوتا و ولوو را وارد میدان توسعه هیدروژن کرده است.
روند جهانی نشان می‌دهد که در دهه آینده، کامیون‌های هیدروژنی نقش پررنگی در ناوگان حمل‌ونقل بین‌شهری خواهند داشت و فوسو با معرفی این دو مدل تلاش می‌کند جایگاه خود را در این آینده پررقابت تثبیت کند.
ژاپن پیشتاز حمل و نقل هیدروژنی؛ لزوم بهره‌گیری از تجربیات کشورهای پیش‌رو
ژاپن یکی از کشورهایی است که سال‌هاست سرمایه‌گذاری در انرژی هیدروژن را در دستور کار قرار داده و قصد دارد تا دهه آینده، زیرساخت گسترده‌ای برای آن ایجاد کند. این کشور از نخستین بازارهایی است که خودروهای سلول سوختی را معرفی کرد و حالا تلاش می‌کند همین روند را به بخش حمل‌ونقل سنگین نیز گسترش دهد.
حضور دو مدل هیدروژنی فوسو در نمایشگاه ژاپن نشان می‌دهد دولت این کشور از توسعه این فناوری حمایت می‌کند و قصد دارد صنعت حمل‌ونقل را به سمت انرژی پاک سوق دهد. این مسیری است که به‌تدریج کشورهای دیگری نیز دنبال خواهند کرد، به‌خصوص با افزایش قوانین محدودکننده برای انتشار آلایندگی.
